Korupcja w medycynie to problem, który dotyka nie tylko systemu ochrony zdrowia, ale przede wszystkim pacjentów – tych, którzy w obliczu choroby powinni czuć się zaopiekowani i traktowani sprawiedliwie. W Polsce zjawisko to ma różne oblicza: od kopert przekazywanych „pod stołem” po subtelne naciski koncernów farmaceutycznych na decyzje medyczne. Jakie mechanizmy prowadzą do takich sytuacji i jak wpływa to na nasze zdrowie?

Z opublikowanego przez Fundację Akademii Antykorupcyjnej raportu “Korupcja w polskim systemie ochrony zdrowia. Opinia publiczna i reprezentanci środowisk związanych z ochroną zdrowia o charakterze zjawiska i możliwościach jego ograniczenia”, a przygotowanego przez prof. SGH Grzegorza Makowskiego, wynika, że korupcja w systemie ochrony zdrowia jest jednym z bardziej dotkniętych obszarów.   

Ochrona zdrowia jest obecnie rzadziej postrzegana jako podatna na korupcję niż kilka lat temu, jednak wciąż znajduje się w czołówce obszarów najbardziej narażonych na ten problem (32 proc. wskazań), ustępując jedynie polityce (75 proc.) i administracji rządowej (43 proc.).

Problem dotyczy zarówno publicznej ochrony zdrowia, jak i sektora prywatnego. Zjawisko to nie zawsze przyjmuje formę tradycyjnych łapówek – równie często korupcja ukryta jest w działaniach takich jak faworyzowanie konkretnych leków czy zlecanie badań w ściśle określonych placówkach.

Jak wynika z badania prof. Grzegorza Makowskiego, aż 81 proc. osób wręczających korzyść majątkową przedstawicielowi służby zdrowia nie zgłosiło tego faktu organom ścigania.

W Polsce korupcja wśród lekarzy przejawia się na wiele sposobów. Oto najczęściej spotykane:

1. Koperta za usługę  

   To najbardziej klasyczna forma korupcji, w której pacjent wręcza lekarzowi pieniądze, aby przyspieszyć termin operacji, otrzymać lepsze traktowanie lub skrócić czas oczekiwania na wizytę. Problem ten dotyka głównie pacjentów korzystających z publicznej służby zdrowia, gdzie kolejki są często długie, a presja na szybkie leczenie ogromna.

2. Presja firm farmaceutycznych  

   Lekarze bywają poddawani naciskom przez przedstawicieli koncernów farmaceutycznych, którzy oferują im różne gratyfikacje w zamian za przepisywanie konkretnych leków. W praktyce oznacza to, że pacjenci mogą otrzymywać droższe lub mniej skuteczne leki, niekoniecznie najlepsze dla ich zdrowia. Problem ten w Polsce został zauważony na poziomie prawnym, ale kontrola nad relacjami lekarzy z firmami farmaceutycznymi wciąż pozostawia wiele do życzenia.

3. Nieuczciwe zlecanie badań diagnostycznych  

   Niektórzy lekarze, współpracując z prywatnymi placówkami, celowo kierują pacjentów na kosztowne badania, które nie zawsze są konieczne. W ten sposób generują zyski dla swoich partnerów biznesowych, często kosztem pacjentów.

W Polsce nie brakowało afer związanych z korupcją w służbie zdrowia.

1. Afera korupcyjna w szczecińskim szpitalu „Zdunowo” (2023):

W 2023 roku w Sądzie Okręgowym w Szczecinie toczył się proces dotyczący korupcji w szpitalu „Zdunowo”. Na ławie oskarżonych zasiadło 27 osób, w tym byli ordynatorzy, prezesi Fundacji Pomocy Transplantologii oraz pacjenci, którzy mieli płacić za szybsze terminy operacji. Oskarżonym zarzuca się przyjmowanie korzyści majątkowych w zamian za przyspieszenie procedur medycznych.

2. Afera korupcyjna w Warszawie (2023):

W 2023 roku ujawniono przypadki korupcji w warszawskich placówkach medycznych. Przedstawiciel firmy farmaceutycznej został oskarżony o wręczanie łapówek lekarzom i farmaceutom w zamian za przepisywanie i promowanie określonych leków. Łącznie postawiono 911 zarzutów korupcyjnych 12 osobom, w tym lekarzom z placówek medycznych w Warszawie i okolicach. 

To tylko przykładowe sprawy korupcji z udziałem lekarzy, aby zobrazowań, że problem nadal istnieje.

Korupcja w medycynie niesie za sobą szereg negatywnych skutków, które dotykają zarówno pacjentów, jak i całego systemu ochrony zdrowia:

• Dla pacjentów:
  • Nierówności w dostępie do opieki medycznej – osoby zamożniejsze mogą „kupić” sobie lepsze leczenie.  
  •  Wyższe koszty leczenia – np. poprzez przepisywanie niepotrzebnie drogich leków.  
  • Utrata zaufania do lekarzy i systemu zdrowotnego.  
• Dla systemu ochrony zdrowia:
  • Marnotrawienie publicznych środków, które mogłyby być przeznaczone na poprawę jakości opieki.  
  • Pogłębianie problemów finansowych polskiej służby zdrowia.  

Aby skutecznie przeciwdziałać korupcji wśród lekarzy, wydaje się, że konieczne są zmiany na wielu poziomach:  

1. Systemowe reformy:  

• Usprawnienie procedur związanych z zapisami na wizyty i operacje, np. poprzez lepsze wykorzystanie technologii.  
• Zwiększenie wynagrodzeń lekarzy w publicznej służbie zdrowia, aby zmniejszyć pokusę przyjmowania łapówek.  

2. Przejrzystość relacji z firmami farmaceutycznymi:  

• Wprowadzenie obowiązku raportowania wszelkich gratyfikacji otrzymywanych przez lekarzy od koncernów.  
• Surowsze kontrole związane z promowaniem konkretnych leków.  

3. Edukacja pacjentów:  

• Informowanie o prawach pacjenta i mechanizmach zgłaszania nieprawidłowości.  
• Promowanie świadomości, że wręczanie łapówek jest nie tylko nielegalne, ale również szkodliwe dla całego systemu.  

4. Etyka i odpowiedzialność:  

• Wzmocnienie etycznego wymiaru kształcenia lekarzy.  
• Skuteczniejsze egzekwowanie odpowiedzialności zawodowej.  

Korupcja w medycynie to problem, który podważa fundamenty systemu opieki zdrowotnej w Polsce – zaufanie pacjentów i sprawiedliwy dostęp do leczenia. Niesie za sobą ogromne konsekwencje: od nierówności w dostępie do opieki medycznej, przez wyższe koszty leczenia, po pogłębianie problemów finansowych całego systemu ochrony zdrowia.

Walka z tym zjawiskiem wymaga zarówno systemowych reform, jak i zmiany postaw społecznych. Edukacja pacjentów, przejrzystość relacji lekarzy z przemysłem farmaceutycznym oraz surowsze przepisy antykorupcyjne powinny stać się priorytetem. Ale to nie wszystko – równie ważne jest budowanie kultury etycznej wśród przedstawicieli służby zdrowia oraz zachęcanie społeczeństwa do działania.

Każdy z nas może odegrać rolę w tej walce. Informowanie o swoich prawach, zgłaszanie nieprawidłowości czy unikanie wręczania łapówek to kroki, które mogą zmienić naszą rzeczywistość. Tylko dzięki wspólnym wysiłkom lekarzy, pacjentów i decydentów możemy mieć nadzieję na uczciwy i transparentny system ochrony zdrowia. To walka, która wymaga odwagi, ale jest konieczna, jeśli chcemy, aby zdrowie w Polsce przestało być na sprzedaż.